33 doanh nghiệp bất động sản chậm trả trái phiếu có đòn bẩy tài chính đã tăng gấp 9,5 lần so với năm 2017. Ảnh: Hoàng Hà.

Theo báo cáo thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) mới nhất của FiinRatings, tính đến ngày 17/3/2023, cả nước có 69 tổ chức phát hành một hoặc nhiều hơn lô trái phiếu lưu hành không thể đáp ứng nghĩa vụ nợ với tổng giá trị hơn 94.000 tỷ đồng (bao gồm 4.157 tỷ đồng chậm trả đã đáo hạn từ 2022), chiếm 8,15% giá trị TPDN đang lưu hành.

Cụ thể, trong đó có 65 doanh nghiệp vi phạm nghĩa vụ nợ và những doanh nghiệp còn lại có TPDN đến hạn nhưng đã được tái cơ cấu nợ.

Đòn bẩy tài chính tăng gấp 9,5 lần

Dữ liệu của tổ chức xếp hạng tín nhiệm này cho thấy trong tổng số 69 doanh nghiệp trên, có 43 doanh nghiệp trong ngành bất động sản với tổng giá trị chiếm gần 84% trên tổng giá trị chậm trả của 69 doanh nghiệp.

Tính đến cuối năm ngoái, 69 doanh nghiệp chậm trả này có tổng nợ vay gần 234.000 tỷ đồng, trong đó tổng giá trị TPDN đang lưu hành gần 170.000 tỷ đồng, phần còn lại là vay tín dụng ngân hàng và nợ khác.

FiinRatings cho biết trái phiếu thuộc diện chậm trả chiếm 37% tổng giá trị TPDN đang lưu hành. Phần trái phiếu còn lại chưa đến hạn thanh toán là hơn 75.000 tỷ đồng, khoảng 30.000 tỷ đồng có kỳ đáo hạn trong năm nay với và 22.000 tỷ đồng trong năm 2024.

Mặt khác, nhóm công ty địa ốc có tỷ lệ nợ xấu trái phiếu trên 20%, với vị trí thứ hai sau ngành năng lượng. “Tuy nhiên, ngành bất động sản có quy mô lưu hành lớn nhất với hơn 396.000 tỷ đồng, chiếm 33,8% tổng giá trị lưu hành”, báo cáo của FiinRatings chỉ ra.

Ngành năng lượng mặc dù có tỷ lệ nợ xấu trái phiếu ở mức cao nhất, lên tới 63% nhưng ở quy mô rất nhỏ và có tính tập trung vào một số ít doanh nghiệp, chiếm 0.3% tổng giá trị trái phiếu lưu hành.

Dựa trên báo cáo tài chính của 33 doanh nghiệp bất động sản chậm trả, FiinRatings cho biết đòn bẩy tài chính của các doanh nghiệp này tăng gấp 9,5 lần so với thời điểm cuối năm 2017. Tuy nhiên, tài sản hữu hình lại có mức tăng khiêm tốn từ 25.000 tỷ đồng (2017) lên 33.000 tỷ đồng (2021).

Trong khi đó, khoản phải thu và khoản đầu tư dài hạn lại tăng gấp hơn 4 lần. Vì dòng tiền không được tập trung đầu tư vào tài sản sinh lời nên lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính không tăng trưởng tương xứng với nợ vay. Khả năng trả nợ của các doanh nghiệp này giảm mạnh do Ebitda chỉ tăng 4 lần trong khi nợ vay tăng 15 lần.

Trong một thời gian dài, FiinRatings cho rằng nợ vay trên tương quan với lợi nhuận Ebitda ở mức rất cao, lên tới 30,5 vào năm 2020 lần và 23,5 lần vào năm 2021. “Đây là mức quá cao so với kỳ hạn bình quân của một trái phiếu và các nghĩa vụ nợ của các doanh nghiệp này”, tổ chức xếp hạng nhấn mạnh.

Tỷ lệ nợ xấu trái phiếu sẽ tăng

Theo FiinRatings, trước tình trạng cầu yếu như hiện nay, doanh nghiệp sẽ tiếp tục gặp khó khăn phát hành trái phiếu. Đồng thời, thị trường cũng chờ đợi những thay đổi hỗ trợ từ phía chính quyền như Nghị định 08 và chính sách cụ thể về giải ngân hạn mức tín dụng cho năm 2023.

So với tháng 3/2022, lượng trái phiếu phát hành riêng lẻ của nhóm doanh nghiệp địa ốc đã giảm 97% về quy mô phát hành và chưa thể phục hồi dù đã bước sang năm 2023.

FiinRatings cho rằng việc tiếp diễn tình trạng tiêu cực trên thị trường có thể đẩy thêm nhiều doanh nghiệp, chủ yếu ở lĩnh vực bất động sản, chậm thanh toán nghĩa vụ nợ cho các trái chủ trong giai đoạn quý II và quý III/2023 – thời điểm đỉnh điểm đáo hạn TPDN của ngành.

Bên cạnh các yếu tố tác động chung của môi trường kinh doanh như chính sách kiểm soát tín dụng, môi trường lãi suất cao…, các tổ chức phát hành rơi vào tình trạng chậm trả nợ trái phiếu doanh nghiệp đều có 3 đặc điểm chính về chất lượng tín dụng yếu trong một thời gian dài trước khi vi phạm nghĩa vụ nợ.

Tỷ lệ nợ xấu trái phiếu sẽ tiếp tục đà tăng trong thời gian tới trước khi những thay đổi chính sách có hiệu quả trực tiếp và trước khi môi trường kinh doanh được dần cải thiện rõ rệt.

Báo cáo thị trường trái phiếu doanh nghiệp của FiinRatings.

Đầu tiên là mức đòn bẩy nợ rất cao. Tiếp theo là dòng tiền trả nợ yếu do vay nợ tăng nhưng vốn chủ yếu tồn đọng ở các khoản phải thu và đầu tư tài chính dài hạn thay vì tạo ra tài sản cố định hữu hình hoặc hàng tồn kho hoàn thành dẫn đến rủi ro thanh khoản ở mức cao. Bên cạnh đó, còn có việc mất cân đối về kỳ hạn và cuối cùng là kỳ hạn nợ ngắn trong khi dòng tiền kinh doanh âm nhiều kỳ liên tiếp trước khi xảy ra sự kiện vi phạm nợ.

Về xu hướng tình hình TPDN trong năm nay và năm tới, FiinRatings cho rằng vấn đề cần quan tâm nhất là 396.000 tỷ đồng đến từ 302 doanh nghiệp bất động sản trong tổng giá trị TPDN lưu hành gần 789.000 tỷ đồng đang lưu hành với 757 doanh nghiệp phi ngân hàng.

Theo FiinRatings, tỷ lệ nợ xấu trái phiếu sẽ tiếp tục đà tăng trong thời gian tới trước khi những thay đổi chính sách có hiệu quả trực tiếp và trước khi môi trường kinh doanh được dần cải thiện rõ rệt. Nguyên nhân đến từ áp lực nợ đáo hạn 107.500 tỷ đồng trong năm 2023 trong khi triển vọng kinh doanh của ngành bất động sản đang gặp những trở ngại lớn và chưa có dấu hiệu khởi sắc trở lại.

“Tuy nhiên, động thái hỗ trợ vừa qua như giảm lãi suất cho vay, Nghị quyết 33 và Nghị định 08 ra đời được chúng tôi kỳ vọng sẽ góp phần giải quyết áp lực nghĩa vụ nợ qua hoạt động tái cấu trúc nợ, phát hành trái phiếu mới để tái tài trợ nợ cũ hoặc cấp tín dụng mới cho các dự án sạch về pháp lý được triển khai một cách hiệu quả”, FiinRatings bổ sung.