Đại dịch Covid-19 gây hậu quả nghiêm trọng chưa từng có cho TP.HCM, theo GS Nguyễn Thiện Nhân (nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Thành ủy TP.HCM). Do đó, ông Nhân đề xuất 3 nhóm giải pháp để khắc phục hậu quả đại dịch Covid-19 và phục hồi phát triển Thành phố trong quý IV và năm 2022.

Zing đăng tải bài viết của GS Nguyễn Thiện Nhân về nội dung này.

Hậu quả nặng nề và đặc thù của đại dịch Covid-19

Kinh tế TP suy giảm chưa từng có. Tăng trưởng kinh tế TP.HCM năm 2019 đạt khoảng 7,8%, năm 2020 là 1,36% và năm 2021 ước -5%. Như vậy, quy mô tổng sản phẩm nội địa của TP năm 2021 chỉ bằng khoảng 96,3% của năm 2019. Giá trị kinh tế TP tạo ra năm 2021 (GRDP) nhỏ hơn 3,7% so với năm 2019.

Nếu kinh tế TP không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 ở Việt Nam và thế giới, với tốc độ tăng trưởng giả định 2 năm 2020 và 2021 là 8%/năm (thấp hơn mức bình quân 8,27%/năm của giai đoạn 2016-2019), thì GRDP của thành phố năm 2021 sẽ lớn hơn GRDP năm 2019 là 16,6%. Như vậy giá trị GRDP của TP bị mất đi do đại dịch năm 2021 bằng khoảng 20% GRDP năm 2019 (3,7% + 16,6%), tương đương 268.000 tỷ đồng (khoảng hơn 11 tỷ USD).

Ngoài ra, việc người dân, người lao động và hoạt động vận tải hàng hóa bị hạn chế hoặc cấm trong thời gian dịch 4 tháng qua (6-9/2021) đã làm cho 80% lao động TP (hơn 3,7 triệu người) bị giảm hoặc mất thu nhập. Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, ở TP.HCM, có khoảng 300.000 người lao động trở về các tỉnh do dại dịch, số này chiếm khoảng 6% lao động ở thành phố.

Giá trị GRDP của thành phố bị mất đi do đại dịch năm 2021 tương đương 268.000 tỉ đồng (khoảng hơn 11 tỉ USD).

Qua 4 tháng đại dịch, TP có hơn 427.000 người mắc Covid-19, chiếm khoảng 48% tổng số người nhiễm của cả nước (892.000 ca) và thật đáng tiếc có hơn 16.500 người bị chết vì Covid-19, chiếm 75% tổng số người chết của cả nước. Những người đã nhiễm và thân nhân của người đã mất có thể sẽ chịu cả những ảnh hưởng lâu dài về sức khỏe và tinh thần.

Như vậy, thực tế sau 4 tháng đại dịch Covid-19 (6-9/2021) TP.HCM là tâm dịch lớn nhất cả nước (chiếm gần 1/2 tổng số người nhiễm cả nước và 3/4 tổng số người chết vì Covid-19), thiệt hại kinh tế lớn nhất cả nước (GRDP năm 2021 giảm 3,7% so 2019, giá trị GRDP bị mất so với trường hợp không có dịch là hơn 10 tỷ USD, tăng trưởng kinh tế năm 2021 khoảng -5%).

Hậu quả trực tiếp của đại dịch Covid-19 là hơn 427.000 người đã nhiễm, hơn 16.500 người đã mất (họ và gia đình họ phải gánh chịu tổn hại về sức khỏe, tinh thần, điều kiện sống bình thường có gia đình đầy đủ mẹ cha, con cháu). Cả năm 2020 đến 30/4, TP chỉ có 261 người nhiễm và không có người chết vì Covid-19.

Cán bộ, nhân viên ngành y tế bị quá tải kéo dài, sức khỏe giảm sút, thu nhập ngoài lương bị mất trong quý III và khó phục hồi trong quý IV/2021. Vẫn còn nguy cơ lây nhiễm và tái bùng phát dịch.

Ngành giáo dục đã nghỉ và dạy học trong điều kiện có dịch, chất lượng giảm sút, chi phí phòng dịch trong quý III và năm 2022 sẽ là gánh nặng tài chính cho các trường. Một số cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập phải đóng cửa, thiếu tiền để phục hồi các hoạt động giáo dục.

Người lao động mất việc làm và thu nhập, khoảng 300.000 người lao động và gia đình ở TP.HCM đã phải về quê, tỷ lệ hộ nghèo tăng lên.

Hàng chục nghìn doanh nghiệp mất thu nhập, đã phá sản hoặc phải ngưng sản xuất kinh doanh, thiếu lao động, thiếu tiền để khởi động lại hoạt động sản xuất kinh doanh trong quý IV…

Xuất phát điểm về quy mô và tăng trưởng kinh tế của TP năm 2022 bị chậm 2 năm so với kế hoạch (chưa đạt mức của năm 2019). Việc triển khai 4 chương trình phát triển thành phố giai đoạn 2021-2025 theo Đại hội 11 của Đảng bộ TP bị chậm 1 năm.

Tại TP.HCM có hơn 427.000 người đã nhiễm, hơn 16.500 người đã mất vì Covid-19. Ảnh: Duy Hiệu.

Bản chất kinh tế của suy thoái kinh tế toàn cầu do Covid-19 gây ra

Trước khi nổ ra dịch Covid-19, từ 3/2020, thì nền kinh tế của nhiều nước, trong đó có Việt Nam và TP.HCM đều bình thường. Chỉ khi áp dụng các biện pháp phòng chống dịch, mà trước hết và chủ yếu là hạn chế đi lại, giao thông vận tải đã làm cho việc cung ứng các đầu vào cho quá trình sản xuất kinh doạnh bị sụt giảm mạnh (giảm cung xã hội), việc tiêu dùng xã hội và đầu tư giảm mạnh (giảm cầu).

Điều đó dẫn đến doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất kinh doanh hoặc dừng hoạt động, người lao động phải làm việc thời gian ngắn lại hoặc nghỉ việc, mất việc làm.

Hậu quả là doanh nghiệp, người lao động bị giảm hoặc mất thu nhập, không còn đủ dòng tiền để duy trì hoạt động của doanh nghiệp và duy trì cuộc sống của người lao động, những người phụ thuộc vì không đủ tiền để trả tiền nhà, tiền thức ăn và sinh hoạt, tiền chăm sóc y tế…

Các giải pháp khắc phục hậu quả

Mặc dù vậy, về tổng thể năng lực kinh tế của TP hầu như vẫn còn nguyên vẹn qua đại dịch Covid-19, không giống như thiệt hại do thiên tai, hay suy thoái, khủng hoảng do nguyên nhân kinh tế bên trong hay cú sốc bên ngoài gây ra.

Thứ nhất, toàn bộ hệ thống giao thông, hạ tầng viễn thông, bưu chính, hạ tầng tài chính ngân hàng, hạ tầng năng lượng (điện, xăng dầu, khí), hạ tầng cấp nước, thoát nước, xử lý chất thải còn nguyên vẹn.

Thứ hai, thiết bị máy móc, hệ thống thông tin quản lý của các cơ sở sản xuất kinh doanh còn nguyên (trừ thiết bị, máy móc ở các doanh nghiệp đã xin đăng kí giải thể, phá sản sẽ thay đổi chủ sở hữu).

Thứ ba, lực lượng lao động có tay nghề, chuyên môn đào tạo cao cơ bản còn nguyên vẹn (lao động ở thành phố đã về quê vừa qua chủ yếu là lao động giản đơn).

Nền tảng vật chất và tinh thần của TP.HCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước (chiếm khoảng 23% GDP của Việt Nam và đóng góp khoảng 27% thu ngân sách cả nước), là một trung tâm đổi mới sáng tạo lớn của đất nước về cơ bản còn nguyên vẹn.

Thứ tư, hệ thống các siêu thị, cửa hàng, các chợ, các cơ sở kinh doanh cá thể còn nguyên.

Thứ năm, cơ sở vật chất của hệ thống y tế và giáo dục còn nguyên, trừ một số cơ sở giáo dục mầm non tư thục đã phải đóng cửa, giải thể.

Thứ sáu, cơ sở vật chất của hệ thống nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp sáng tạo còn nguyên vẹn.

Thứ bảy, các hợp đồng sản xuất, kinh doanh, quan hệ kinh tế của các doanh nghiệp, nhất là của các doanh nghiệp lớn và vừa, doanh nghiệp FDI cơ bản còn nguyên, một số rất ít có nguy cơ bị hủy hợp đồng có thể khắc phục được trong quý IV/2021 nếu các doanh nghiệp có đủ thanh khoản.

Thứ tám, ý chí vươn lên, tinh thần sáng tạo của đồng bào TP, của giới KHCN, giới doanh nhân được tăng cường qua đại dịch Covid-19

Thứ chín, quan hệ với các địa phương trong vùng được tăng cường trong đại dịch, quan hệ hợp tác và hữu nghị với các nước, các thành phố đối tác chủ yếu ở nước ngoài của TP vẫn được duy trì và sớm phục hồi trong quý IV và quý I năm 2022.

Về tổng thể năng lực kinh tế của thành phố hầu như vẫn còn nguyên vẹn. Ảnh: Quỳnh Danh.

Thứ 10, chính phủ, các bộ ngành đã quan tâm sâu sắc, tạo điều kiện và hỗ trợ TP trong phòng chống dịch.

Ngoài ra, hệ thống y tế, hệ thống chính trị và người dân TP qua hơn một năm rưỡi phòng chống dịch Covid-19 đã có thêm nhiều kinh nghiệm, nhận thức và mô hình mới, hiệu quả hơn.

Đồng thời, hệ thống giáo dục, các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ sở sản xuất kinh doanh và người dân đã sử dụng Internet, các dịch vụ số với quy mô lớn hơn nhiều so với trước đại dịch, là tiền đề để đẩy nhanh quá trình số hóa kinh tế và xã hội TP.HCM.

Như vậy, nền tảng vật chất và tinh thần của TP.HCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước (chiếm khoảng 23% GDP của Việt Nam và đóng góp khoảng 27% thu ngân sách cả nước), là một trung tâm đổi mới sáng tạo lớn của đất nước về cơ bản còn nguyên vẹn.

Việc khắc phục hậu quả đại dịch Covid-19 và phục hồi phát triển TP trong quý IV và năm 2022 có thể bao gồm nhóm 3 giải pháp sau:

Thứ nhất, bổ sung một chương trình dài hạn và 3 chương trình ngắn hạn từ nhu cầu phòng dịch của thành phố.

Chương trình dài hạn: Phòng dịch Covid-19 hiệu quả, đảm bảo sản xuất kinh doanh và đời sống an toàn trong điều kiện bình thường mới.

Chương trình ngắn hạn 1: Hỗ trợ 420.000 người đã nhiễm Covid-19 và gia đình 16.500 người đã mất vì Covid-19. Nếu hỗ trợ 420.000 người đã nhiễm Covid-19 mỗi người 2 triệu đồng và thân nhân của 16.500 người đã mất vì Covid-19 mỗi người 5 triệu đồng thì tổng kinh phí cho chương trình ngắn hạn 1 là 922,5 tỷ đồng.

Chương trình ngắn hạn 2 “Đảm bảo nhân lực cho phục hồi kinh tế”: Hỗ trợ người lao động trở lại TP làm việc và bổ sung lao động thiếu, thực hiện trong quý IV. Với số người lao động ở TP.HCM đã về quê khoảng 300.000 người, nếu mức hỗ trợ để trở về TP và trả tiền thuê nhà 1 tháng là 2 triệu đồng/người thì chi phí thực hiện là 600 tỷ đồng.

Nếu trong quý IV và quý I năm 2022 thành phố có thể dành ngân sách 1.522,5 tỷ đồng để chi trả 2 chương trình hỗ trợ ngắn hạn và nhận được từ Ngân sách Trung ương 28.200 tỷ đồng để hỗ trợ doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể thì từ quý III/2022 kinh tế TP sẽ tăng tốc phát triển.

Chương trình ngắn hạn 3 “Doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể đủ nguồn lực tài chính để phục hồi sản xuất kinh doanh”: Hỗ trợ đảm bảo thanh khoản cho hầu hết doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể có nhu cầu để phục hồi hoạt động, thực hiện trong quý IV và quý I năm 2022.

Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM và các sở có thể đề xuất hỗ trợ các doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể vay vốn ưu đãi, giảm lãi suất vay 3% để bổ sung vốn lưu động, phục hồi hoạt động trong quý IV và quý I năm 2022.

Hỗ trợ 80% doanh nghiệp vừa và nhỏ (khoảng 175.000 doanh nghiệp) vay bình quân 5 tỷ đồng/doanh nghiệp, tối đa 15 tỷ đồng; hỗ trợ 300 doanh nghiệp lớn vay từ 20 tỷ đồng/doanh nghiệp qua mua trái phiếu doanh nghiệp.

Hỗ trợ 80% hộ kinh doanh cá thể (khoảng 171.000 hộ) vay 25 triệu đồng/hộ. Tổng vốn vay hỗ trợ là 940.000 tỷ đồng, Ngân sách chi để giảm 3% lãi suất vay là 28.200 tỷ đồng.

Tổng kinh phí cần để thực hiện 3 chương trình hỗ trợ ngắn hạn là 29.723 tỷ đồng, tương đương 2,2% GRDP TP.HCM năm 2021 (1.323.261 tỷ đồng).

Thứ hai, hoàn thành phê duyệt và triển khai trong quý IV 18/49 đề án, chương trình thuộc 3 chương trình đột phá và chương trình trọng điểm phát triển thành phố giai đoạn 2021-2025 mà đại hội Đảng bộ TP lần thứ 11 đã thông qua.

Thứ ba, phê duyệt trước 30/4/2022 và tổ chức triển khai 31/49 đề án còn lại thuộc 3 chương trình đột phá và chương trình trọng điểm phát triển thành phố giai đoạn 2021-2025 mà đại hội Đảng bộ TP lần thứ 11 đã thông qua.

Doanh nghiệp cần hỗ trợ để phục hồi hoạt động, thực hiện trong quý IV và quý I năm 2022. Ảnh: Việt Linh.

Căn cứ vào kế hoạch đầu tư công trung hạn của Chính phủ giai đoạn 2022-2025 và khả năng huy động vốn của thành phố qua vay bổ sung từ Ngân sách trung ương hoặc phát hành trái phiếu thành phố, thành phố sẽ bố trí kinh phí cho các đề án, chương trình phát triển thành phố nói trên theo 2 giai đoạn: Quý IV (4 chương trình bổ sung liên quan đến Covid-19 và 18 đề án, chương trình theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Thành phố lần thứ 11) và quý I năm 2022 (31 đề án, chương trình còn lại).

Nếu trong quý IV và quý I năm 2022 thành phố có thể dành ngân sách 1.522,5 tỷ đồng để chi trả 2 chương trình hỗ trợ ngắn hạn và nhận được từ Ngân sách Trung ương 28.200 tỷ đồng để hỗ trợ doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể trong quý IV và quý I năm 2022 thì từ quý III/2022 kinh tế TP sẽ tăng tốc phát triển.

Việc triển khai 18 đề án, chương trình phát triển thành phố trong quý IV và 31 đề án, chương trình trong quý I năm 2022 sẽ là nền tảng vững chắc để thành phố phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, xanh hơn, người dân hạnh phúc hơn, vì cả nước, cùng cả nước trong giai đoạn 2021-2030.