Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi Thủ tướng về việc chuẩn bị thẩm định các dự án vay Nhật Bản tài khóa 2018.

Nhật Bản hiện là đối tác phát triển cung cấp vốn vay ODA lớn nhất cho Việt Nam.

Tính đến 30/6/2018, tổng vốn ký vay Nhật Bản là khoảng 23,76 tỷ USD, chiếm 26,5% tổng vốn ký kết vay nước ngoài của Chính phủ. Dư nợ vốn vay Nhật Bản hiện khoảng 14,64 tỷ USD, chiếm 30,35% dư nợ vay nước ngoài của Chính phủ.

Trung bình các năm gần đây, Việt Nam ký vay Nhật Bản 1,5-1,7 tỷ USD mỗi năm, chiếm khoảng 37% tổng trị giá ký kết vay nước ngoài hàng năm của Chính phủ.

Cầu Nhật Tân sử dụng vốn vay Nhật Bản.

Từ ngày 1/10/2017, Chính phủ Nhật Bản điều chỉnh giảm mức ưu đãi, tăng lãi suất cho vay đối với Chính phủ Việt Nam. Cụ thể, lãi suất vay thông thường tăng từ 1,2% lên 1,5%, lãi suất ưu đãi áp dụng đối với khoản vay trong các lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực, giáo dục y tế, dạy nghề, môi trường, biến đổi khí hậu tăng từ 0,3%/năm lên 1%/năm.

Mặc dù cung cấp các khoản vay đang giảm dần tính ưu đãi, phía Nhật Bản vẫn đặt ra các điều kiện tương đối khắt khe khi cho vay. Điều này, theo Bộ Tài chính, nhằm tạo thuận lợi cho nhà thầu, công ty Nhật Bản, như đưa ra các quy định về chính sách thuế đối với nhà thầu, tư vấn Nhật Bản; quy định về ràng buộc xuất xứ nhà thầu, phương thức mua sắm.

Những điều này, theo đánh giá của Bộ Tài chính, là “không phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam”.

Ngoài ra, trong quá trình thẩm định khoản vay, phía Nhật Bản đưa ra các quy định theo hướng tăng chi phí dự án và quy mô khoản vay, như quy định về mức lương tư vấn quốc tế và trong nước, mức dự phòng trượt giá…

Đơn cử, mức lương phía Nhật Bản yêu cầu để lập dự toán các dự án vay vốn tài khóa 2018 của Nhật Bản là khoảng trên 30.000 USD/tháng/người (+-10%), chưa kể các khoản phụ cấp (tính ra mỗi người được trả gần 700 triệu đồng/tháng – PV).

Mức này cao hơn khoảng 20-25% so với mức lương tư vấn nước ngoài bình quân trong các dự án vay vốn ODA, vay ưu đãi của Chính phủ và khoảng gấp đôi so với thu nhập kê khai nộp thuế bình quân của người có quốc tịch Nhật Bản làm việc tại Việt Nam năm 2016.

“Mức lương tư vấn quốc tế trong dự án sử dụng vốn vay Nhật Bản ở mức cao, làm tăng chi phí các dự án sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ”, Bộ Tài chính băn khoăn.

Việt Nam hiện là một trong ba nước vay vốn lớn nhất của Nhật Bản, cùng với Ấn Độ, Indonesia.

Bộ Tài chính đánh giá: Thông qua kênh huy động vốn này, Chính phủ Việt Nam huy động được lượng vốn lớn và dài hạn cho các dự án phát triển cơ sở hạ tầng. Đồng thời, Nhật Bản cũng xuất khẩu được nguồn vốn có lãi suất cao hơn lãi suất Chính phủ Nhật Bản huy động trên thị trường nước này. Nhật cũng có điều kiện xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ “với mức giá không rẻ”, tạo nhiều cơ hội cho các nhà thầu, tư vấn Nhật tham gia thực hiện các dự án tại Việt Nam.