Nhiều doanh nghiệp đầu mối xăng dầu bị Thanh tra Chính phủ xác định sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu sai mục đích. Ảnh: T.L.

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ trong lĩnh vực xăng dầu, ngoài các vi phạm liên quan việc cấp giấy phép, việc quản lý, sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu cũng có nhiều bất cập.

Theo đó, trong hoạt động quản lý Quỹ bình ổn giá, cơ quan thanh tra chỉ rõ Ngân hàng Nhà nước chưa ban hành văn bản hướng dẫn các ngân hàng thương mại quản lý Quỹ bình ổn giá phù hợp với chức năng nhiệm vụ của ngân hàng.

Điều này dẫn đến có 7/15 thương nhân đầu mối đã sử dụng Quỹ bình ổn giá sai mục đích, không kết chuyển tài khoản về quỹ mà để lại tài khoản thanh toán của doanh nghiệp thường xuyên, trong nhiều kỳ trước khi hoàn trả lại với số tiền là 7.927 tỷ đồng.

“Ông lớn” đầu mối xăng dầu nào vi phạm

Trong số này, cơ quan thanh tra cho biết có 3/7 thương nhân đầu mối là Công ty TNHH Vận tải thủy bộ Hải Hà, Công ty TNHH thương mại vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil, Công ty CP Tập đoàn Thiên Minh Đức đã bị xử phạt vi phạm hành chính từ 3 lần trở lên.

Có 3 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu đã trích lập và chỉ sử dụng Quỹ bình ổn giá đối với khối lượng xăng dầu vượt so với khối lượng trên sổ sách, dẫn đến trích lập Quỹ bình ổn giá sai với số tiền 4,7 tỷ đồng và chi sử dụng quỹ sai với số tiền 22,5 tỷ đồng.

Cụ thể, Công ty Thủy bộ Hải Hà đã trích quỹ vượt khối lượng với số tiền 4,7 tỷ đồng. Ngoài ra, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Long Hưng chi vượt khối lượng 4,6 tỷ đồng, Công ty CP Thương mại Dầu khí Đồng Tháp chi vượt khoảng 3,3 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, Công ty Xuyên Việt Oil đã trích lập Quỹ bình ổn giá thiếu 3 tỷ đồng; Công ty Dầu khí Đồng Tháp đã thực hiện một số bút toán điều chỉnh giảm Quỹ bình ổn xăng dầu với số tiền 10,2 tỷ đồng không phù hợp với nguyên tắc kế toán.

Cơ quan thanh tra còn chỉ ra một số thương nhân đầu mối đã không có biên bản kiểm kê kho xăng, dầu khi xuất bán tại các kỳ điều hành Quỹ bình ổn giá của Bộ Công Thương, trích lập quỹ dựa trên số lượng ghi trên hóa đơn, không thực hiện trích theo số lượng hàng hóa giao thực tế.

Đồng thời, một số đầu mối cũng chưa gửi thông báo tên, địa chỉ, thông tin liên lạc của ngân hàng nơi mở tài khoản Quỹ bình ổn giá tới Bộ Tài chính và Bộ công Thương để phục vụ công tác quản lý.

Ngoài ra, một số đầu mối không thực hiện tổng hợp báo cáo việc trích lập, sử dụng Quỹ bình ổn giá khi kết thúc năm tài chính. Không thực hiện đăng thông tin về số trích lập, số sử dụng và số dư quỹ hàng tháng và trước mỗi lần điều chỉnh giá bán xăng dầu trong nước…

Từ đầu năm 2017 đến hết năm 2021, khi kết thúc năm tài chính, Thanh tra Chính phủ cho biết các thương nhân đầu mối, các ngân hàng thương mại nơi mở tài khoản Quỹ bình ổn giá không gửi sao kê với Bộ Công Thương và Bộ Tài chính theo quy định, dẫn đến cơ quan quản lý Nhà nước không nắm rõ về số dư đầu kỳ, số trích lập, số sử dụng, phần lãi phát sinh, số dư quỹ.

Kết luận chỉ rõ Bộ Công Thương chưa kịp thời xem xét, xử lý đình chỉ hoạt động kinh doanh hoặc thu hồi giấy phép đối với các thương nhân đầu mối đã bị Bộ Tài chính xử phạt vi phạm hành chính nhiều lần.

“Việc này dẫn đến Quỹ bình ổn giá liên tục bị các thương nhân đầu mối chiếm dụng và sử dụng sai mục đích bình ổn giá xăng dầu”, Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Trích, chi Quỹ bình ổn giá thiếu cơ sở

Về điều hành Quỹ bình ổn giá xăng dầu, cơ quan thanh tra cho biết việc Bộ Công Thương chưa có ý kiến kịp thời để sửa đổi, bổ sung về phương pháp xác định mức trích, chi quỹ dẫn đến từ năm 2017 đến 2021, Liên Bộ Công Thương – Tài chính quyết định mức trích, chi quỹ là thiếu cơ sở pháp luật.

Liên Bộ đã quyết định chi bình ổn giá khi giá chưa tăng với số tiền khoảng 1.142 tỷ đồng và chi bình ổn giá cao hơn mức tăng với số tiền khoảng 318 tỷ đồng.

“Đặc biệt, tại kỳ điều hành từ đầu năm 2017 đến trước 15h ngày 23/4/2018, ban hành văn bản điều hành giá không rõ ràng, dẫn đến 19/27 thương nhân đầu mối trích lập Quỹ bình ổn giá sai chủng loại xăng RON 95 với số tiền khoảng 1.013 tỷ đồng và chi sử dụng với số tiền khoảng 679 tỷ đồng“, kết luận chỉ rõ.

Theo quy định, việc áp dụng biện pháp lập Quỹ bình ổn giá là có thời hạn, tuy nhiên hiện nay, Chính phủ đang cho áp dụng thường xuyên, liên tục.

“Trong khi đó, các quy định hiện nay đang giao cho nhiều cơ quan tham gia quản lý. Việc này đã tồn tại nhiều năm nhưng chưa xử lý kịp thời, dẫn đến có sự đùn đẩy trách nhiệm, quản lý lỏng lẻo ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng Quỹ bình ổn giá”, cơ quan thanh tra đánh giá.

Ngoài ra, kết luận còn chỉ ra nhiều bất cập về xây dựng giá cơ sở xăng dầu, dẫn đến giá chưa sát thị trường, ảnh hưởng đến tạo nguồn và phân phối xăng dầu.