Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) mới đây tiếp tục có văn bản góp ý bổ sung một số quy định về chính sách về nhà ở xã hội của Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi). Trong đó, Chủ tịch HoREA Lê Hoàng Châu đã nêu lý do vẫn xảy ra tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu là chủ sở hữu căn hộ chung cư nhà ở xã hội.

Cụ thể, ông Châu cho biết các tiêu chí xét đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội hiện nay chưa chặt chẽ, chưa sát với thực tế cuộc sống và có thể lách luật. Hiện chủ yếu phát sinh từ 2 nguyên nhân chính.

Nhiều lỗ hổng trong quản lý đối tượng được mua nhà ở xã hội

Đầu tiên là nguyên nhân xuất phát từ tiêu chí xét điều kiện hưởng chính sách nhà ở xã hội. Theo quy định, nhóm này phải “chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc”. Tuy nhiên, quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

Luật hiện nay cũng quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải “chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội” hoặc “có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu”.

Điều kiện để trở thành đối tượng được mua nhà ở xã hội vẫn còn lỗ hổng. Ảnh: Quỳnh Danh.

“Nếu một người nào đó muốn lách thì không khó khi để cho người thân khác đứng tên thay sở hữu nhà. Như vậy, người đó chứng minh được mình chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc có nhà ở, nhưng ở chật”, ông Châu nhận định.

Điểm a khoản 1 Điều 75 Luật Nhà ở hiện cũng quy định người được hưởng chính sách “phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, làm việc”. Dẫu vậy, vướng mắc ở chỗ một người cũng có thể chuyển đổi nơi sinh sống, làm việc nhiều lần nên cần phải được quy định chặt chẽ hơn.

Tiêu chí về thu nhập chưa phù hợp

Đối với nguyên nhân từ tiêu chí xét điều kiện về thu nhập, Luật quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội “phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân”. Đây là quy định có nhiều lỗ hổng và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất hoặc ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội.

Trên thực tế, nhiều người làm thêm nghề tay trái nhưng tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với nghề tay phải thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức. Do đó, người này vẫn hội đủ điều kiện về thu nhập (không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân) để được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

“Bởi lẽ, Luật Nhà ở chỉ quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương, mà không tính các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương”, chủ tịch HoREA nhấn mạnh.

Ở khía cạnh khác, Luật Thuế thu nhập cá nhân cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp, bao gồm trường hợp thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng và thu nhập từ kiều hối. HoREA nhận thấy đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là chính xác và nhân văn, nhưng sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối.

Ví dụ ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9%/năm nên cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng hay ông B vừa nhận được khoản kiều hối 100.000 USD tương đương 2,4 tỷ đồng. Căn cứ quy định tại khoản 7 và khoản 8 Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân thì 2 người này đều được miễn thuế thu nhập cá nhân.

Nếu ông A và ông B chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình mà lại có lòng tham thì ông A và ông B sẽ hội đủ điều kiện “chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình” và “không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương”. Trong khi đó, thu nhập từ lãi tiền gửi và kiều hối cũng không phải là các khoản thu nhập từ nhà tiền công, tiền lương, nên hai người được công nhận là đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội, được mua, thuê mua nhà ở xã hội.