Hơn một tháng gần đây, chị Lan Anh (25 tuổi, Đống Đa, Hà Nội) cùng chồng loay hoay tìm cửa vay ngân hàng mua ôtô trả góp nhưng đều bất thành. Thông thường, các khoản vay mua ôtô tương tự sẽ được nhân viên bán hàng giới thiệu để ngân hàng liên kết hỗ trợ làm thủ tục vay vốn và giải ngân. Tuy nhiên, trong bối cảnh “room” tín dụng còn ít, chính sách này đã bị nhiều ngân hàng cắt bỏ.

Thay vào đó, chị Lan Anh phải tự đi tìm ngân hàng để vay vốn. Tuy nhiên, khi tìm được ngân hàng hỗ trợ cho vay, chị lại đối mặt với việc lãi suất tăng.

Cụ thể, hầu hết ngân hàng hiện nay đều không áp dụng chương trình hỗ trợ lãi suất cố định như trước, thay vào đó, khách hàng muốn vay vốn buộc phải chịu lãi suất thả nổi ngay từ năm đầu tiên.

“Lãi suất đầu vào tăng cao khiến ngân hàng không thể áp dụng chính sách ưu đãi như trước. Khách muốn vay buộc phải chấp nhận mức lãi suất thả nổi với biên độ 4%/năm. Thậm chí, phía nhân viên ngân hàng còn cho biết nếu không đồng ý vay sớm, khi room tín dụng hết, có trả lãi suất cao hơn nữa ngân hàng cũng không thể giải ngân”, chị Lan Anh cho biết.

Đau đầu vì lãi suất tăng

Thực tế, chị Lan Anh không phải khách hàng duy nhất đang phải đối mặt với tình trạng lãi suất cho vay của ngân hàng tăng.

Anh Quang Tuấn (28 tuổi, Hoàng Mai, Hà Nội) có một khoản vay mua nhà tại BIDV với lãi suất hai năm đầu cố định ở 8,3%/năm, từ năm thứ ba, lãi suất thả nổi bằng lãi suất huy động kỳ hạn 24 tháng của BIDV cộng biên độ 3,5%/năm.

Trong một tháng qua, anh Tuấn liên tiếp nhận hai thông báo thay đổi lãi suất từ ngân hàng này. Lần thông báo đầu tiên được BIDV đưa ra để chuyển lãi suất khoản vay của anh từ mức cố định 8,3%/năm sang hình thức thả nổi bình quân 9,1%/năm (lãi suất tham chiếu 5,6% + 3,5%/năm). Tuy nhiên, biểu lãi suất này chỉ áp dụng được một tháng, ngân hàng tiếp tục gửi thông báo lãi suất thứ hai, trong đó mức lãi suất mới được nâng lên 9,9%/năm (lãi suất tham chiếu 6,4% + 3,5%/năm).

Các khoản vay cá nhân mua nhà, mua xe với lãi suất thả nổi theo lãi suất tham chiếu cộng biên độ đều đã tăng 1-2 điểm % so với đầu năm. Ảnh: Hoàng Hà.

Lý do được ngân hàng đưa ra là từ cuối tháng 9, biểu lãi suất huy động khách hàng cá nhân kỳ hạn 24 tháng tại BIDV đã được nâng từ 5,6%/năm lên 6,4%/năm. Vì vậy, các khoản cho vay cá nhân tham chiếu theo mức lãi suất này đều tự động tăng lên tương ứng.

Không riêng các khoản cho vay cá nhân mua nhà, mua xe, ngay cả những khoản vay của doanh nghiệp phục vụ nhu cầu sản xuất kinh doanh cũng chịu chung xu hướng tăng lãi suất này.

Giám đốc một doanh nghiệp sản xuất, gia công cơ khí tại quận Hoàng Mai cũng cho biết trong khoản vay mới nhất phát sinh với ngân hàng, lãi suất doanh nghiệp của ông phải chịu đã tăng gần 2%/năm so với các khoản vay từ cuối năm trước.

“Thay vì mức lãi suất hơn 8%/năm như trước, khoản vay mới nhất doanh nghiệp tôi nhận được từ ngân hàng quen có lãi suất gần 10%/năm. Trong khi mọi điều kiện của khoản vay, tài sản đảm bảo, mục đích sử dụng vốn không hề thay đổi so với đầu năm”, vị giám đốc doanh nghiệp chia sẻ.

Theo tìm hiểu của Zing, mặt bằng lãi suất cho vay nhiều ngân hàng đã tăng mạnh trong khoảng một tháng trở lại đây, đặc biệt là các khoản cho vay cá nhân và cho vay doanh nghiệp ngoài lĩnh vực ưu tiên. Trong đó, các khoản vay cá nhân mua nhà, mua xe có lãi suất thả nổi hiện đã tăng xấp xỉ 1-1,5 điểm % so với đầu năm, phổ biến ở mức gần 10%/năm nếu vay tại nhóm ngân hàng quốc doanh và 12%/năm nếu vay tại nhóm ngân hàng tư nhân.

Với các khoản vay phục vụ mục đích kinh doanh, có tài sản đảm bảo, các ngân hàng hiện cũng chỉ chấp nhận giải ngân với mức lãi suất 8-10%/năm, cao hơn 1-2 điểm % so với cuối năm 2021.

Lý do lãi suất cho vay tăng

“Những khoản vay cá nhân mua nhà, xe áp dụng lãi suất thả nổi tăng thời gian qua hoàn toàn là tăng cơ học”, lãnh đạo một ngân hàng thương mại cho biết.

Theo vị này, với các khoản vay cá nhân đã hết thời gian áp dụng lãi suất cố định và chuyển sang hình thức lãi suất thả nổi, khi lãi suất huy động (đầu vào) tăng lên, lãi suất cho vay sẽ tự động tăng theo tương ứng.

Trong khi đó, với các khoản vay mới, do lãi suất huy động đã tăng rất mạnh từ đầu năm, ngân hàng vẫn áp dụng lãi suất cố định trong tối đa một năm đầu tiên, nhưng mức lãi suất ưu đãi này cũng đã tăng 1-2 điểm % so với trước đó. Điều này hoàn toàn đến từ xu hướng chung của thị trường.

Ngoài lãi suất huy động tăng, tỷ giá USD/VNĐ tăng mạnh thời gian gần đây cũng tác động tới lãi suất cho vay tiền Đồng. Ảnh: Hoàng Hà.

Vị này cũng thừa nhận ngoài các khoản vay cá nhân phục vụ mục đích tiêu dùng, các khoản cho vay với doanh nghiệp sản xuất ngoài lĩnh vực ưu tiên cũng đã tăng trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, mức tăng này tại mỗi ngân hàng là khác nhau và vẫn thấp hơn nhiều so với đà tăng của lãi suất huy động đầu vào. “Các ngân hàng đều đang phải hi sinh một phần NIM (thu nhập lãi thuần từ hoạt động cho vay – PV) để hỗ trợ khách hàng vay vốn”, ông nói.

Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng trong bối cảnh lãi suất huy động đã tăng mạnh từ đầu năm, lãi suất cho vay chịu sức ép tăng là điều dễ hiểu. Trong đó, những ngân hàng trước đây huy động được nguồn vốn giá rẻ nhiều thì mức tăng lãi suất cho vay sẽ thấp hơn, còn với ngân hàng có tốc độ quay vòng vốn nhanh, nguồn vốn giá rẻ đầu vào huy động những năm trước đã sử dụng hết, phải huy động vốn đầu vào với lãi suất cao từ đầu năm, lãi suất cho vay sẽ tăng cao hơn.

Chứng khoán SSI cho rằng trong bối cảnh hiện nay, áp lực lên lãi suất huy động và cho vay là rất lớn. Trong khi đó, hầu hết ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đều gặp khó trong việc cung ứng và tiếp cận nguồn vốn để phục vụ nhu cầu của mình.

Tiến sỹ Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, cho rằng doanh nghiệp cần phải chấp nhận thực tế là khi lãi suất đầu vào tăng, lãi suất cho vay sẽ được đẩy lên theo.

Vị chuyên gia cho rằng lãi suất tăng chắc chắn sẽ tác động tới khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong bối cảnh sức ép tỷ giá và lạm phát lớn như hiện nay, việc giữ ổn định lãi suất không hề đơn giản.

Kìm đà tăng lãi suất

Có quan điểm tương tự, tiến sỹ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, cho biết sau quãng thời gian dài các ngân hàng thương mại tăng lãi suất huy động, lãi suất cho vay đã “dềnh lên”. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn thấp hơn nhiều so với mức tăng của lãi suất huy động.

Theo ông Thành, điều này xuất phát từ việc lãi suất cho vay luôn có độ trễ so với lãi suất huy động. Ngoài ra, lãi suất đầu vào của ngân hàng được cấu thành từ nhiều nguồn khác nhau chứ không riêng nguồn vốn huy động từ dân cư, nên việc lãi suất huy động tăng 1-2 điểm % không có nghĩa lãi suất cho vay sẽ tăng tương ứng.

Bên cạnh đó, việc NHNN, Chính phủ quyết tâm giữ ổn định lãi suất cho vay để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế cũng sẽ kìm hãm đà tăng của lãi suất cho vay.

Tuy nhiên, vị chuyên gia thừa nhận việc lãi suất tăng là một thực tế phải chấp nhận.

Ông lý giải Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cùng các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới đã liên tục tăng lãi suất từ đầu năm đến nay và dự kiến còn tăng mạnh trong giai đoạn cuối năm. Trong bối cảnh lãi suất tăng cao trên toàn cầu này, nếu lãi suất tiền Đồng không tăng lên sẽ dẫn tới câu chuyện dịch chuyển dòng vốn từ nơi có lãi suất thấp đến nơi lãi suất cao.

“Nếu lãi suất USD cứ tăng mà lãi suất tiền Đồng cứ thấp thì nhà đầu tư rút hết tiền về Mỹ, khi đó lại là câu chuyện mất cân đối dòng vốn”, ông Thành nhận định.

Vị chuyên gia cho rằng lãi suất tăng chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới việc tiếp cận vốn của doanh nghiệp từ đó tác động tới tăng trưởng kinh tế nói chung. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh Chính phủ và NHNN vẫn đang làm rất tốt trong việc giữ ổn định các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô. Trong đó, tỷ giá, lạm phát có tăng nhưng vẫn trong tầm kiểm soát và nền kinh tế vẫn có mức tăng trưởng thuộc nhóm cao so với các quốc gia trên thế giới.

Trong khi đó, các chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán VNDirect đề xuất đẩy mạnh triển khai gói hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho doanh nghiệp để góp phần ổn định mặt bằng lãi suất cho vay.

Theo đó, gói cho vay cấp bù lãi suất 2%/năm này có quy mô lên tới 40.000 tỷ đồng, dành cho các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh với khoảng 10 nhóm ngành chính được hỗ trợ. Tuy nhiên, theo NHNN, hiện gói hỗ trợ này mới chỉ giải ngân được vài chục tỷ đồng, tương đương tỷ lệ rất nhỏ so với kế hoạch giải ngân trong năm nay.

“Cần triển khai nhanh hơn gói hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho doanh nghiệp để góp phần kìm đà tăng của lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp. Điều này rất cần thiết trong bối cảnh lãi suất điều hành và lãi suất tiền gửi có thể tiếp tục tăng cao hơn trong những tháng tới, gây sức ép lên mặt bằng lãi suất cho vay”, VNDirect nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia tại đây, nếu được triển khai tốt, gói cấp bù lãi suất 2%/năm có thể giúp giảm lãi suất cho vay trung bình 0,2-0,4 điểm % và bù đắp phần nào việc tăng lãi suất cho vay do sức ép từ việc tăng lãi suất huy động.