TP.HCM và các tỉnh phía Nam vừa đối mặt với tình trạng hết xăng hàng loạt. Ảnh: Đức Anh.

Trong phiên họp tổ sáng 22/10 về tình hình kinh tế – xã hội, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên (đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng) đã đưa ra một số lý giải về khó khăn trong cung ứng xăng dầu thời gian qua.

Theo ông có nhiều nguyên nhân, trong đó có cả việc doanh nghiệp xăng đầu bị vơi nguồn tiền do đầu tư thêm vào bất động sản và chứng khoán.

Có 7 bộ, ngành quản lý mặt hàng xăng dầu

Về nguồn cung xăng dầu trong nước, ông Diên khẳng định Việt Nam chưa bao giờ thiếu. “Khi dư luận cho rằng thiếu nguồn cung trong nước là hoàn toàn không chính xác bởi Bộ có những cơ sở, số liệu, kiểm tra, đánh giá rất chi tiết. Hàng ngày, chúng tôi có lực lượng kiểm soát từng địa bàn, nắm lượng hàng”, ông nhấn mạnh.

Đến ngày 30/9, hàng dự trữ thương mại là hơn 2,55 triệu m3 xăng dầu; năng lực sản xuất của 2 nhà máy lọc dầu trong tháng 10 đảm bảo 80% nguồn cung trong nước (1,7-1,75 triệu m3), tương đương 1,36 triệu m3. Như vậy, chúng ta đã có khoảng 2,6 triệu m3 xăng dầu.

“Ngoài ra, 34 doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu trong tháng 10 khoảng 500.000 m3 xăng dầu. Tổng chung có khoảng 3 triệu m3 xăng dầu trong thời điểm cuối tháng 9, giữa tháng 10”, ông nói.

Với lượng dự trữ như trên, ông Diên khẳng định hoàn toàn đáp ứng nguồn cung trong nước tới gần hết tháng 11. “Nguồn cung không thiếu, nhưng doanh nghiệp phải mua giá cao, nhập giá cao kỳ trước, bán trong kỳ với giá thấp thì lỗ, mà đã lỗ thì ai dám làm”, ông nhìn nhận.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng cho biết hàng loạt chi phí đã lỗi thời, từ lợi nhuận định mức, chi phí định mức, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng; chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về các kho bãi… đều bất cập, lạc hậu. Chi phí bảo quản xăng dầu từ năm 2013 chỉ có 30 đồng/lít nhưng hiện đã tăng lên 800 đồng/lít.

Người dân TP.HCM ùn ùn đi mua xăng ngày 10/10. Ảnh: Quỳnh Danh.

“Vậy tại sao không xảy ra việc đóng cửa cửa hàng xăng dầu trên phạm vi cả nước, mà chỉ tập trung ở TP.HCM, miền Tây?”, ông Diên đặt vấn đề.

Theo Bộ trưởng, ngành công thương được giao quản lý mặt hàng xăng dầu. “Nhưng quản lý và đảm bảo nguồn cung xăng dầu gồm 7 bộ, ngành và địa phương cùng chịu trách nhiệm. Bộ Công Thương chỉ được giao đảm bảo nguồn cung xăng dầu ra thị trường, quản lý hệ thống phân phối từ doanh nghiệp đầu mối tới thương nhân phân phối”, ông nhấn mạnh.

Trong hệ thống kinh doanh xăng dầu hiện có 4 tầng: Doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối (đơn vị nhận hàng từ doanh nghiệp đầu mối), đại lý/tổng đại lý và cửa hàng bán lẻ. Tổng đại lý/đại lý và cửa hàng bán lẻ có khoảng 17.000 cửa hàng, đây là hệ thống do chính quyền các tỉnh, thành phố cấp, quản lý trực tiếp.

“Trong phân phối, chúng tôi có nguồn nhưng để phân phối được ngoài kiểm soát, điều phối doanh nghiệp đầu mối, phân phối thì cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương quản lý, kiểm soát và xử lý hệ thống đại lý/tổng đại lý. Có như vậy mới đồng bộ”, ông nói.

Vì buôn bán xăng dầu trôi nổi nên người kinh doanh không quan tâm tới chi phí định mức, chiết khấu cũng như không quan tâm chuyện mua hàng của đầu mối một cách ổn định.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên

Còn thuế, chi phí định mức, chi phí kinh doanh xăng dầu… trong giá xăng dầu là Bộ Tài chính; Bộ Giao thông Vận tải đảm bảo lưu thông mặt hàng này; quản lý chất lượng xăng dầu là Bộ Khoa học Công nghệ; quản lý môi trường là Bộ Tài nguyên Môi trường.

Về tình trạng thiếu hụt xăng dầu ở phía Nam, ông Diên khẳng định khu vực này có lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu lậu, giả. Tháng 8 vừa qua bắt được vụ sản xuất, buôn xăng dầu lậu hàng trăm triệu lít. Có lượng xăng trôi nổi như vậy, người kinh doanh không quan tâm tới chi phí định mức, chiết khấu cũng như không quan tâm chuyện mua hàng của đầu mối một cách ổn định.

“Hiện chúng tôi đang siết chặt xăng dầu lậu, chỉ còn xăng dầu chính thống nhưng nguồn cung thế giới thiếu, giá biến động nên khó khăn, chiết khấu thấp. Đang kiếm được nhiều tiền, giờ ít hơn, thậm chí lỗ thì không ai làm”, ông lý giải.

Nhiều cửa hàng đóng cửa vì hết sạch xăng dầu ở TP.HCM. Ảnh: Quỳnh Danh.

Doanh nghiệp xăng dầu bị ảnh hưởng bởi chứng khoán, bất động sản

Ngoài ra, ông Diên cho rằng “cơn lốc” chứng khoán, bất động sản thời gian qua có tác động nhất định. Thông thường, những doanh nghiệp làm xăng dầu đều có tham gia bất động sản, chứng khoán nên nguồn tiền bị vơi đi. Đến kỳ nhập hàng, bối cảnh nhập cao, bán thấp thì họ không có nguồn tiền nhập.

Về tín dụng, Bộ trưởng Công Thương cho biết doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối hay đại lý khi kinh doanh lĩnh vực này đều được ngân hàng mở một hạn mức để vay.

“Hạn mức này quy định từ trước khi giá xăng dầu trước chỉ 50-60 USD/thùng, nhưng giá hiện giờ tăng 2 lần, nhưng hạn mức tín dụng có hạn nên những doanh nghiệp làm ăn đứng đắn, không làm ngoài ngành cũng không có tiền để nhập hàng”, ông nói.

Nghị định 95 sửa đổi về kinh doanh xăng dầu đã có hiệu lực, nhưng vừa qua đã bộc lộ nhiều khuyến khuyết. Bộ Công Thương sẽ nghiên cứu sửa đổi.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên

Ngoài ra, ông cho biết thông thường trước đây các doanh nghiệp trong hệ thống kinh doanh khu vực này có nhiều nguồn, cùng lúc ký với nhiều doanh nghiệp đầu mối nhưng ký rồi lại không nhập, không mua trong thời gian dài nên doanh nghiệp đầu mối có quyền từ chối.

“Doanh nghiệp đầu mối như Petrolimex không thiếu hàng, nhưng họ phải đảm bảo trong hệ thống và cho thương nhân phân phối mua, có hợp đồng thường xuyên. Doanh nghiệp nào sai thì sẽ kiên quyết xử lý, xử lý theo luật. Nghị định 95 sửa đổi về kinh doanh xăng dầu đã có hiệu lực, nhưng vừa qua đã bộc lộ nhiều khuyến khuyết, và sẽ nghiên cứu sửa đổi”, ông nói.

Theo ông Diên, nếu rút giấy phép thương nhân phân phối, đồng nghĩa sẽ chặt đứt nguồn cung cửa hàng bán lẻ, đại lý. Do đó, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ làm theo hướng, vi phạm thì lần một phạt tiền; lần 2 phạt tiền cao hơn và lần 3 thu hồi giấy phép.