Theo công bố của Liên minh Vaccine cho Tất cả (PVA), ít nhất đã có 9 tỷ phú mới nổi kể từ khi đại dịch bùng phát trên toàn cầu, nhờ vào lợi nhuận của các hãng dược lớn sở hữu độc quyền vaccine Covid-19. Công bố này được đưa ra trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh về Y tế toàn cầu của các nhà lãnh đạo G20.

Các thành viên chủ chốt của G20, nhóm họp vào ngày mai, bao gồm Anh và Đức, đang cản trở những nỗ lực thúc đẩy nguồn cung vaccine thông qua việc chấm dứt bảo hộ độc quyền sản xuất vaccine, trong bối cảnh số ca tử vong do Covid-19 tiếp tục tăng cao ở Ấn Độ và Nepal, nơi mới chỉ tiêm chủng được một phần nhỏ dân số.

Giàu nhờ vaccine Covid-19

Theo Oxfam, tổng tài sản ròng của 9 tỷ phú mới nổi lên đến 19,3 tỷ USD, nhiều gấp 1,3 lần số tiền cần thiết để tiêm ngừa cho toàn bộ dân số các quốc gia thu nhập thấp nhất. Chiếm 10% dân số thế giới, nhưng những quốc gia này chỉ mới nhận được 0,2% nguồn cung vaccine toàn cầu, do sự thiếu hụt vaccine trầm trọng.

Ngoài ra, khối tài sản của 8 tỷ phú hiện tại, với danh mục đầu tư rộng khắp các tập đoàn dược đang sản xuất vaccine Covid-19, cũng đã tăng thêm 32,2 tỷ USD, đủ để tiêm chủng đầy đủ cho toàn bộ dân số Ấn Độ.

Việc độc quyền vaccine Covid-19 đã giúp 9 cá nhân giàu lên nhanh chóng, lọt vào nhóm tỷ phú USD. Ảnh: Quỳnh Trang.

PVA với thành viên bao gồm Global Justice Now, Oxfam và UNAIDS, đã phân tích dữ liệu Danh sách tỷ phú của Forbes và chỉ ra một nhóm nhỏ không hơn 10 người người thu lợi khổng lồ từ vaccine do nguồn ngân sách công đầu tư.

Bà Anna Marriott, Quản lý Chính sách Y tế của Oxfam cho biết: “Đây là minh chứng cho thất bại của nhân loại trong việc kiểm soát con virus quái ác này, khi chúng ta nhanh chóng tạo ra những tỷ phú vắc xin mới, nhưng lại không thể tiêm chủng cho hàng tỷ người đang vô cùng cần cảm giác được an toàn.”

“Những tỷ phú này là chủ nhân của khối lợi nhuận khổng lồ mà các hãng dược lớn đang thu được từ việc nắm giữ độc quyền vaccine. Vaccine Covid được đầu tư từ tiền ngân sách công, nên trước hết phải là tài sản công, không phải một cơ hội kiếm lời của một số ít người. Chúng ta cần phải khẩn cấp chấm dứt sở hữu độc quyền để nhân rộng sản xuất vaccine, giảm giá thành và triển khai tiêm chủng cho toàn thế giới.”

Theo Oxfam, các tỷ phú vaccine nổi lên khi cổ phiếu của các công ty dược tăng mạnh, với kỳ vọng về những khoản lợi nhuận lớn thu được từ độc quyền vaccine Covid-19. PVA cảnh báo rằng sự độc quyền này cho phép các tập đoàn dược kiểm soát hoàn toàn nguồn cung và giá vaccine, đẩy lợi nhuận của họ lên cao trong khi tạo thêm khó khăn cho các nước nghèo tìm kiếm đủ số vaccine cho người dân.

Đầu tháng này, Hoa Kỳ đã lên tiếng ủng hộ đề xuất của Nam Phi và Ấn Độ tại cuộc họp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về việc dỡ bỏ tạm thời bảo hộ sở hữu trí tuệ đối với vắc xin Covid-19. Động thái này nhận được sự ủng hộ của hơn 100 quốc gia đang phát triển. Mới đây, các nước như Tây Ban Nha cũng đã thể hiện sự đồng thuận, bên cạnh đó còn có Giáo hoàng và hơn 100 nhà lãnh đạo thế giới và những người đoạt giải Nobel.

Độc quyền để kiếm lời

Mặc dù vậy, theo Oxfam, nhiều quốc gia giàu có khác, gồm cả Anh và Đức, vẫn đang phản đối đề xuất này, và đặt lợi ích của các công ty dược lên trên phúc lợi của nhân loại. Ý, nước sẽ đăng cai Hội nghị Thượng đỉnh G20 về Y tế toàn cầu vào ngày mai, vẫn giữ vị trí trung lập, giống như Canada và Pháp.

Bà Heidi Chow, Quản lý Cấp cao về Chính sách và Chiến dịch của Global Justice Now, cho biết: “Trong khi Ấn Độ có hàng nghìn người chết mỗi ngày, thật khó để chấp nhận rằng Anh, Đức và nhiều quốc gia khác muốn đặt lợi ích của các tỷ phú sở hữu các tập đoàn dược lớn lên trước nhu cầu khẩn thiết của hàng triệu người.”

CEO của Moderna, ông Stéphane Bancel, hiện có khối tài sản được Forbes định giá 5,2 tỷ USD. Ảnh: Getty.

“Chúng ta đang có những loại vaccine hiệu quả cao, được phát minh nhờ số tiền thuế khổng lồ của người dân. Thật không công bằng khi một số cá nhân đang thu lợi từ vaccine, trong khi hàng trăm triệu người phải đối mặt với làn sóng thứ hai và thứ ba mà hoàn toàn không được bảo vệ. Điều này tố cáo một số chính phủ đã phản bội người dân, cho phép một số ít người làm việc cho các hãng dược trở thành tỷ phú, trên những đồng thuế do người dân đóng góp để chấm dứt đại dịch”.

Đứng đầu danh sách các tỷ phú mới nổi từ vaccine Covid-19 là các giám đốc điều hành của Moderna và BioNTech, với khối tài sản trên 4 tỷ USD. Danh sách cũng có tên của hai nhà đầu tư sáng lập ra Moderna và chủ tịch của công ty, cũng như giám đốc điều hành của một công ty sở hữu thoả thuận sản xuất và đóng gói vắc xin Moderna, bất chấp thực tế phần lớn nguồn tài trợ cho vaccine Moderna là do người nộp thuế chi trả. Ba tỷ phú mới nổi còn lại là đồng sáng lập của công ty vaccine CanSino Biologics của Trung Quốc.

Bà Winnie Byanyima, Giám đốc Điều hành UNAIDS, cho biết: “Trong khi các công ty thu được lợi nhuận khổng lồ từ vaccine Covid-19 và từ chối chia sẻ khoa học và công nghệ của họ để tăng nguồn cung vaccine toàn cầu, thế giới đang tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ các biến thể mới có thể vô hiệu hoá vaccine và đẩy nhân loại vào vòng hiểm nguy một lần nữa.”

“Chúng ta đã phải trả một cái giá khủng khiếp bằng tính mạng con người cho đại dịch. Việc lợi nhuận tiếp tục được đặt lên trên sinh mạng là điều đáng lên án”, bà Byanyima nói thêm.

Ngày 19/5, bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn cũng đã đề nghị phía Anh tạo điều kiện hơn nữa về cung ứng vaccine, cân nhắc thuận lợi chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine cho Việt Nam.